تاریخ جنون و دیوانگی از نظر فوکو - کد 411/404

مدرس: مجتبی کیانی

طول دوره: 10 ساعت (5 جلسهٔ 2 ساعته)

زمان برگزاری: یکشنبه‌ها، ساعت 18:00 تا 20:00

تاریخ شروع: 23 خرداد 1400

توصیف مختصری از دوره

این دوره به بررسی مفهوم جنون و دیوانگی از دیدگاه میشل فوکو، فیلسوف و نظریه‌پرداز برجستهٔ فرانسوی، می‌پردازد. فوکو در آثار خود، به‌ویژه کتاب «تاریخ جنون»، نشان می‌دهد که چگونه جوامع در دوره‌های مختلف تاریخی با مفهوم جنون برخورد کرده‌اند و چگونه این برخوردها بازتاب‌دهندهٔ ساختارهای قدرت و دانش در آن جوامع بوده است. در این دوره، شرکت‌کنندگان با مفاهیمی همچون «حبس بزرگ»، «پزشکان و بیماران»، «وحشت عظیم»، «مرزبندی جدید» و «تولد آسایشگاه» آشنا می‌شوند و می‌آموزند که چگونه این مفاهیم در تحلیل تاریخی جنون نقش داشته‌اند. هدف اصلی این دوره، ارائهٔ درکی عمیق از تحلیل‌های فوکو دربارهٔ جنون و بررسی تأثیرات آن بر روان‌شناسی و روان‌درمانی معاصر است.

سرفصل‌ها

حبس بزرگ

پزشکان و بیماران

وحشت عظیم

مرزبندی جدید

تولد آسایشگاه

پیش‌نیازها

آشنایی مقدماتی با فلسفه و روان‌شناسی

اهداف دوره

درک تحلیل‌های میشل فوکو دربارهٔ جنون

بررسی تأثیر ساختارهای قدرت و دانش بر مفهوم جنون

آشنایی با تاریخچهٔ برخورد جوامع با دیوانگی

سطح دشواری

متوسط

شیوه تدریس

تدریس تئوری همراه با بحث و تحلیل گروهی

شیوه ارزیابی

ارزیابی از طریق مشارکت در کلاس و ارائهٔ پروژهٔ نهایی

سوالات متداول

1. آیا به این دوره گواهی تعلق می گیرد؟

خیر. برخی از درس گفتارهای مدرسه روانشناسی روان بنه، محتوایی تاریخی، ادبی، و بین رشته ای دارند و گواهی از مراکز روان درمانی و مشاوره به انها تعلق نمی گیرد.

2. این دوره برای چه کسانی مناسب است؟

این دوره برای دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفه، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تاریخ که مایل به درک عمیق‌تری از تحلیل‌های میشل فوکو دربارهٔ جنون و دیوانگی هستند، مناسب است. همچنین، پژوهشگرانی که به بررسی تأثیر ساختارهای قدرت و دانش بر مفاهیم روان‌شناختی علاقه‌مندند، می‌توانند از این دوره بهره‌مند شوند.

3. در این دوره چه می‌آموزیم؟

شرکت‌کنندگان با دیدگاه‌های میشل فوکو دربارهٔ تاریخ جنون و دیوانگی آشنا می‌شوند و می‌آموزند که چگونه جوامع در دوره‌های مختلف تاریخی با مفهوم جنون برخورد کرده‌اند. همچنین، تأثیر ساختارهای قدرت و دانش بر تعریف و درمان جنون مورد بررسی قرار می‌گیرد. مفاهیمی همچون «حبس بزرگ»، «پزشکان و بیماران»، «وحشت عظیم»، «مرزبندی جدید» و «تولد آسایشگاه» تحلیل می‌شوند تا درکی جامع از تاریخچهٔ برخورد با دیوانگی حاصل شود.

4. میشل فوکو کیست و چه تأثیری بر علم روان‌شناسی و روان‌درمانی داشته است؟

میشل فوکو (1926-1984) فیلسوف و نظریه‌پرداز فرانسوی بود که با تحلیل ساختارهای قدرت و دانش، تأثیر قابل توجهی بر علوم انسانی، از جمله روان‌شناسی و روان‌درمانی، گذاشت. او نشان داد که چگونه مفاهیم روان‌شناختی تحت تأثیر ساختارهای قدرت قرار می‌گیرند و به چالش کشیدن این مفاهیم می‌تواند به درک بهتری از رفتار انسان منجر شود.

5. چرا باید در درس‌گفتار «تاریخ جنون و دیوانگی از نظر فوکو» شرکت کنم؟

شرکت در این درس‌گفتار به شما امکان می‌دهد تا با شیوهٔ تحلیلی میشل فوکو آشنا شوید و قدرت تحلیل مفاهیم روان‌شناختی را در بستر تاریخ و فلسفه افزایش دهید. این دوره برای روان‌درمانگران تحلیلی و افرادی که مایل به موشکافی عمیق مفاهیم روان‌شناختی هستند، بسیار مفید است.

6. آیا به این دوره گواهی تعلق می‌گیرد؟

خیر، برخی از درس‌گفتارهای مدرسه روان‌شناسی روان‌بنه، محتوایی تاریخی، ادبی و بین‌رشته‌ای دارند و گواهی از مراکز روان‌درمانی و مشاوره به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.

7. چرا بررسی تاریخ جنون از دیدگاه فوکو اهمیت دارد؟

فوکو با تحلیل تاریخ جنون نشان می‌دهد که مفهوم دیوانگی تنها یک مسئلهٔ پزشکی یا روان‌شناسی نیست، بلکه به ساختارهای قدرت و دانش جوامع ارتباط دارد. بررسی این تاریخ به ما کمک می‌کند بفهمیم که چگونه برخورد با بیماران روانی در دوره‌های مختلف شکل گرفته و تحت تأثیر ایدئولوژی‌ها و قدرت‌ها بوده است. این دیدگاه، چارچوبی جدید برای تحلیل مسائل روان‌شناختی و اجتماعی ارائه می‌دهد که درک ما از روان‌شناسی و جامعه‌شناسی را گسترش می‌دهد.  

8. مفهوم «حبس بزرگ» در اندیشه فوکو به چه معناست؟

«حبس بزرگ» یکی از مفاهیم کلیدی فوکو در تحلیل تاریخ جنون است که به دوران قرون وسطی و رنسانس بازمی‌گردد. در این دوره، بیماران روانی و افرادی که از نظر جامعه انحرافی محسوب می‌شدند، در مؤسسات خاصی به نام «حبسخانه‌ها» زندانی می‌شدند. فوکو نشان می‌دهد که این عمل بازتاب‌دهندهٔ تلاش جوامع برای جداسازی افراد ناهنجار و اعمال قدرت بر بدن و ذهن آن‌ها بود. این مفهوم به ما کمک می‌کند بفهمیم چگونه نهادهای اجتماعی، کنترل خود را بر افراد گسترش داده‌اند.  

9. فوکو چگونه ساختارهای قدرت و دانش را در برخورد با جنون تحلیل می‌کند؟

فوکو معتقد است که قدرت و دانش به‌صورت همزمان عمل می‌کنند و بر نحوهٔ تعریف و برخورد با جنون تأثیر می‌گذارند. او نشان می‌دهد که چگونه در دوره‌های مختلف، دانش پزشکی و روان‌شناسی به ابزاری برای مشروعیت‌بخشی به اعمال قدرت بر بیماران روانی تبدیل شده است. این تحلیل به ما کمک می‌کند دیدگاه انتقادی‌تری نسبت به نهادهای اجتماعی و علمی داشته باشیم.  

10. چرا مفهوم «تولد آسایشگاه» در تاریخ جنون مهم است؟

«تولد آسایشگاه» به دوره‌ای اشاره دارد که در آن مراکز درمانی برای بیماران روانی شکل گرفتند. فوکو نشان می‌دهد که این آسایشگاه‌ها نه‌تنها مراکزی برای درمان، بلکه نهادهایی برای اعمال قدرت و کنترل اجتماعی بودند. این مفهوم به ما کمک می‌کند بفهمیم چگونه مفاهیمی مانند درمان و مراقبت در بستر قدرت شکل می‌گیرند.  

11. این دوره چه تأثیری بر درک ما از روان‌شناسی معاصر دارد؟

تحلیل فوکو از تاریخ جنون، دیدگاه انتقادی‌تری نسبت به روان‌شناسی و روان‌پزشکی معاصر ارائه می‌دهد. او نشان می‌دهد که بسیاری از مفاهیم رایج در این حوزه‌ها، تحت تأثیر تاریخ و قدرت قرار دارند. این دوره به ما کمک می‌کند تا نقش ساختارهای اجتماعی و ایدئولوژی‌ها را در شکل‌گیری مفاهیم روان‌شناسی بهتر درک کنیم و نگاه جامع‌تری به مسائل روان‌شناختی داشته باشیم.